आयुष्मान भारत
युनिव्हर्सल हेल्थ कव्हरेज (U-H-C) चे उद्दिष्ट साध्य करण्यासाठी, राष्ट्रीय आरोग्य धोरण 2017 च्या शिफारशीनुसार भारत सरकारची एक प्रमुख योजना "आयुष्मान भारत" सुरू करण्यात आली. शाश्वत विकास ध्येय (SDGs) आणि "कोणीही मागे राहिलेले नाही" ही अधोरेखित वचनबद्धता पूर्ण करण्यासाठी हा उपक्रम तयार करण्यात आला आहे.
“आयुष्मान भारत” हे सर्वसमावेशक आणि अपेक्षित आरोग्यसेवा वितरणाच्या दिशेने आरोग्य सेवा वितरणाच्या प्रादेशिक आणि खंडित दृष्टिकोनापासून दूर जाण्याचा प्रयत्न आहे. प्राथमिक, माध्यमिक आणि तृतीयक स्तरावर समग्र पद्धतीने आरोग्य सेवा प्रणाली (प्रतिबंध, प्रोत्साहन आणि रुग्णवाहिका काळजी) संबोधित करणे हे या योजनेचे उद्दिष्ट आहे. आयुष्मान भारत हे परवडणाऱ्या आरोग्यसेवेच्या दिशेने एक मोठे पाऊल आहे. यात दोन आंतर-संबंधित घटक आहेत, जे खालीलप्रमाणे आहेत:-
आरोग्य आणि आरोग्य केंद्र (एचडब्ल्यूसी)
प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना (PM-JAY)
1. आरोग्य आणि कल्याण केंद्रे (HWCs)
फेब्रुवारी 2018 मध्ये, भारत सरकारने विद्यमान उपकेंद्रे आणि प्राथमिक आरोग्य केंद्रे बदलून 1,50,000 आरोग्य आणि आरोग्य केंद्र (HWCs) तयार करण्याची घोषणा केली. हे उपक्रम व्यापक प्राथमिक आरोग्य केंद्र (CPHC) आणि आरोग्य सेवा लोकांच्या घरापर्यंत पोहोचवण्याचा प्रयत्न आहेत. ही केंद्रे मोफत अत्यावश्यक औषधे, निदान आणि माता आणि बाल आरोग्य सेवा देखील संसर्गजन्य रोगांसह प्रदान करतात.
ही आरोग्य आणि निरोगी केंद्रे त्यांच्या क्षेत्रातील संपूर्ण लोकसंख्येपर्यंत सर्वव्यापी आणि प्राथमिक आरोग्य सेवांचा विस्तार करण्याच्या ध्येयाने संकल्पित करण्यात आली होती. आरोग्य प्रोत्साहन आणि प्रतिबंध व्यक्ती आणि समुदायांना निरोगी वर्तन स्वीकारण्यासाठी आणि जटिल रोग आणि त्यांच्या जोखमींपासून लोकांना सक्षम आणि संरक्षित करण्यासाठी प्रोत्साहित करण्यासाठी डिझाइन केलेले आहेत.
2. प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना
आयुष्मान भारत अंतर्गत दुसरा घटक म्हणजे प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना, जी लोकांना (PM-JAY) नावाने ओळखली जाते. ही योजना भारताचे माननीय पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी यांनी 23 सप्टेंबर 2018 रोजी रांची, झारखंड येथे सुरू केली.
आयुष्मान भारत (PM-JAY) ही जगातील सर्वात मोठी आरोग्य हमी योजना आहे, ज्याचे लक्ष्य 10.74 कोटींहून अधिक गरीब आणि वंचित कुटुंबांना (किंवा सुमारे 50 कोटी (. लाभार्थी) जे भारतीय लोकसंख्येच्या 40% आहेत. ही संख्या आणि समाविष्ट केलेली कुटुंबे ग्रामीण आणि शहरी भागांच्या सामाजिक-आर्थिक जाती जनगणना 2011 (SECC 2011) च्या अनुपस्थिती आणि व्यावसायिक मापदंडांवर आधारित आहेत. (PM-JAY) पूर्वी राष्ट्रीय आरोग्य संरक्षण योजना (NHPS) म्हणून ओळखली जात असे. तत्कालीन राष्ट्रीय आरोग्य योजना (RSBY), जी 2008 मध्ये सुरू करण्यात आली होती, (PM-JAY) मध्ये विलीन झाली. म्हणून, (PM-JAY) अंतर्गत, ती कुटुंबे देखील समाविष्ट केली गेली आहेत जी RSBY मध्ये नमूद होती परंतु SECC 2011 डेटाबेसमध्ये उपस्थित नव्हती. (पीएम-जेएवाय) ही एक पूर्णतः सरकार-अनुदानित योजना आहे ज्याच्या अंमलबजावणीचा खर्च केंद्र आणि राज्य सरकारांमध्ये सामायिक केला जातो.
(PM-JAY) ची ठळक वैशिष्ट्ये
(PM-JAY) ही जगातील सर्वात मोठी आरोग्य विमा/आश्वासन योजना आहे जी पूर्णतः सरकारद्वारे वित्तपुरवठा केली जाते.
ही योजना भारतातील सार्वजनिक आणि खाजगी सूचीबद्ध रुग्णालयांमध्ये दुय्यम आणि तृतीयक आरोग्य उपचारांसाठी लाभार्थ्यांना प्रति कुटुंब 5 लाख रुपयांपर्यंत निधी प्रदान करते.
10.74 कोटीहून अधिक गरीब आणि वंचित कुटुंबांना (किंवा सुमारे 50 कोटी लाभार्थी) या योजनेअंतर्गत लाभ मिळू शकतात.
(PM-JAY) लाभार्थीला सेवा संस्थान अर्थात "हॉस्पिटल" मध्ये आरोग्य सेवा मोफत पुरवते.
(PM-JAY) वैद्यकीय उपचारांमुळे होणारा अवाजवी खर्च कमी करण्यास मदत करते, जे दरवर्षी सुमारे 6 कोटी भारतीयांना दारिद्र्य रेषेखाली ढकलते.
या योजनेअंतर्गत, क्लिनिकल उपचार, आरोग्य उपचार आणि औषधे रुग्णालयात दाखल झाल्यानंतर 3 दिवस आधी आणि 15 दिवसांसाठी मोफत उपलब्ध आहेत.
या योजनेअंतर्गत कुटुंब आकार, वय किंवा लिंगावर कोणतीही मर्यादा नाही.
या योजनेअंतर्गत, आधीपासून अस्तित्वात असलेल्या विविध वैद्यकीय अटी आणि गंभीर आजार पहिल्या दिवसापासून संरक्षित आहेत.
(PM-JAY) ही एक पोर्टेबल योजना आहे म्हणजेच लाभार्थी देशभरातील कोणत्याही सार्वजनिक किंवा खाजगी रुग्णालयात त्याचा लाभ घेऊ शकतात.
या योजनेत सुमारे 1,393 प्रक्रिया आणि पॅकेजेस समाविष्ट आहेत जसे की औषधे, पुरवठा, निदान सेवा, फिजिशियन फी, रूम फी, ओ-टी आणि आय-सी-यू फी इत्यादी जे मोफत उपलब्ध आहेत.
सार्वजनिक रुग्णालयांच्या बरोबरीने खाजगी रुग्णालयांना आरोग्य सेवांसाठी प्रतिपूर्ती दिली जाते.
PM-JAI अंतर्गत लाभ
भारतात अनेक सरकारी अनुदानित आरोग्य विमा योजना आहेत ज्याअंतर्गत विविध राज्यांमध्ये 30,000 रुपयांपासून ते 3,00,000 रुपयांपर्यंतचा निधी प्रदान करण्यात आला ज्यामुळे विषमता निर्माण झाली. (PM-JAY) सर्व लाभार्थ्यांना सूचीबद्ध दुय्यम आणि तृतीयक आरोग्य सेवांसाठी प्रति कुटुंब 5,00,000 रुपये प्रदान करते. या योजनेंतर्गत खालील उपचार मोफत उपलब्ध आहेत.
वैद्यकीय तपासणी, उपचार आणि समुपदेशन
रुग्णालयात दाखल होण्यापूर्वीचा खर्च
औषधे आणि वैद्यकीय उपभोग्य वस्तू
गैर-गहन आणि गहन आरोग्य सेवा
क्लिनिकल आणि प्रयोगशाळा चाचण्या
वैद्यकीय प्रत्यारोपण सेवा (आवश्यक असल्यास)
रुग्णालयात मुक्काम
रुग्णालयातील जेवणाचा खर्च
उपचारादरम्यान उद्भवणाऱ्या गुंतागुंत
रुग्णालयात दाखल केल्यानंतर 15 दिवसांपर्यंत काळजी घ्या
या योजनेमध्ये 5,00,000 रुपयांचा लाभ संपूर्ण कुटुंबाला दिला जाईल.